WAT IS EMDR?
Eye Movement Desensitization and Reprocessing, afgekort tot EMDR, is een therapie voor mensen die last blijven houden van de gevolgen van een schokkende ervaring, zoals een ongeval, seksueel geweld of een geweldsincident. EMDR werd meer dan 25 jaar geleden voor het eerst beschreven door de Amerikaans psychologe Francine Shapiro. In de jaren daarna werd deze procedure verder uitgewerkt en ontwikkeld tot een volwaardige en effectieve therapeutische methode.
Wanneer EMDR?
Wat gebeurt er met je na een schokkende, pijnlijke of beangstigende gebeurtenis? Je kunt de gebeurtenis verwerken of je kunt vastlopen in deze verwerking.
Vastlopen in de verwerking kan ervoor zorgen dat je je anders gaat gedragen, soms merk je dat je je anders voelt of dat je anders op je omgeving reageert. Deze veranderingen kunnen heel duidelijk zijn, maar gaan vaak ook heel sluipenderwijs. Dan zijn er anderen in je omgeving die je erop wijzen. Vaak merk je dat je je niet goed voelt, maar je realiseert je wellicht niet dat deze veranderingen bij jezelf te maken hebben met de onverwerkte schokkende gebeurtenis.
Het kan zijn dat de schokkende gebeurtenis ervoor zorgt dat je er steeds angstige beelden of gedachten over hebt, waardoor je last hebt van verschillende klachten, zoals angst, somberheid of slaapproblemen. EMDR is dan een eerste-keus behandeling om je van deze klachten af te helpen.
GEBEURTENISSEN:
Verschillende schokkende gebeurtenissen kunnen leiden tot verwerkingsproblemen. Bijvoorbeeld als je slachtoffer bent van een:
- (auto)ongeval of verwonding
- ernstige ziekte
- overval
- mishandeling of getuige van mishandeling/geweld
- (seksueel) misbruik, aanranding of verkrachting
- brand
- natuurramp
- oorlogssituatie
Of bijvoorbeeld bij verlieservaringen:
- verlies van een baan
- verlies van een geliefde
- verlies van autonomie
Klachten:
Je kunt verschillende klachten hebben na het meemaken van een schokkende gebeurtenis. Denk aan:
- nare herinneringen aan de gebeurtenis
- herbelevingen (gevoel dat het steeds opnieuw gebeurt)
- vermijden van zaken die met de gebeurtenis te maken hebben
- sneller geïrriteerd/kort lontje
- schaamte, schuldgevoel of een negatief zelfbeeld
- wantrouwen
- een algeheel gevoel van onveiligheid
- somberheid
- concentratieproblemen
- onverklaarbare lichamelijke klachten
- slaapproblemen
- angsten, paniek, je zorgen maken, onruststress, verhoogde alertheid/waakzaamheid
Als je van deze klachten last hebt, dan spreekt men meestal van een ‘posttraumatische stress-stoornis’ (PTSS). EMDR is bedoeld voor de behandeling van mensen met PTSS en andere trauma gerelateerde angstklachten.
Ervaringen zoals gepest worden op school of verwaarlozing door je ouders zijn nare ervaringen die vaak niet leiden tot PTSS, maar wel verwerkt kunnen worden middels EMDR.
Hoe gaat EMDR in zijn werk?
De therapeut zal vragen aan de gebeurtenis terug te denken, inclusief de bijbehorende beelden, gedachten en gevoelens. Eerst gebeurt dit om meer informatie over de traumatische beleving te verzamelen. Daarna wordt het verwerkingsproces opgestart. De therapeut zal vragen de gebeurtenis opnieuw voor de geest te halen. Maar nu gebeurt dit in combinatie met een afleidende stimulus. In veel gevallen is dat de hand van de therapeut en eventueel daarnaast door geluiden die door middel van een koptelefoon afwisselend links en rechts worden aangeboden. Er wordt gewerkt met ‘sets’ (= series) stimuli.
Na elke set wordt er even rust genomen. De therapeut zal de cliënt vragen wat er in gedachten naar boven komt. De EMDRprocedure brengt doorgaans een stroom van gedachten en beelden op gang, maar soms ook gevoelens en lichamelijke sensaties. Vaak verandert er wat. De cliënt wordt na elke set gevraagd zich te concentreren op de meest opvallende verandering, waarna er een nieuwe set volgt.
Werkgeheugentheorie
De Werkgeheugentheorie is de theorie over hoe EMDR werkt. Deze theorie heeft op dit moment de meeste wetenschappelijke steun. Deze theorie gaat ervan uit dat het werkgeheugen enerzijds verschillende taken tegelijk kan uitvoeren, maar tegelijkertijd een beperkte capaciteit heeft. Als het werkgeheugen tegelijk verschillende taken uitvoert (een herinnering oproepen en tegelijkertijd een werkgeheugentaak uitvoeren zoals het met de ogen volgen van een bewegend voorwerp of bewegende vingers) ontstaat er een competitie (wedstrijdje) tussen deze taken. De werkgeheugencapaciteit is te klein om beide taken goed uit te voeren. Een opvallend effect is dat de emotionele lading van de nare herinnering verloren gaat. Er blijft als het ware een ‘kale’ herinnering over, zonder emotionele lading. De herinnering is dan ‘verwerkt’.
Bekijk hier een informatief filmpje:
Hoe weet ik of EMDR kan worden toegepast?
In het begin van de EMDR-therapie zal er uitgebreid aandacht worden besteed aan de oorzaak en achtergrond van de klachten. Daarnaast wordt er een taxatie gemaakt van een aantal individuele kenmerken, waaronder de persoonlijke draagkracht en de last die men van de klachten ondervindt. Hieruit zal blijken of een gerichte traumabehandeling op dat moment nodig is, en of daarvoor EMDR kan worden gebruikt.
Welke voorbereidingen zijn nodig?
EMDR werkt vaak snel. Daarnaast kan het ook een intensieve therapie zijn. Daarom zal de therapeut niet alleen vertellen wat hij gaat doen en waarom, maar ook uitgebreid bespreken hoe de cliënt zijn emoties zo goed mogelijk de baas kan blijven.Wat zijn de te verwachten effecten?
De sets zullen er langzamerhand toe leiden dat de herinnering haar kracht en emotionele lading verliest. Het wordt dus steeds gemakkelijker aan de oorspronkelijke gebeurtenis terug te denken. In veel gevallen veranderen ook de herinneringsbeelden zelf en worden ze bijvoorbeeld waziger of kleiner. Maar het kan ook zijn dat minder onprettige aspecten van dezelfde situatie naar voren komen. Een andere mogelijkheid is dat er spontaan nieuwe gedachten of inzichten ontstaan die een andere, minder bedreigende, betekenis aan de gebeurtenis geven. Deze effecten dragen ertoe bij dat de schokkende ervaring steeds meer een plek krijgt in de levensgeschiedenis van de persoon.Hoe vind je een goede EMDR therapeut?
Veel therapeuten passen EMDR therapie toe. Maar niet alle therapeuten hebben een deugdelijke opleiding gevolgd. Voor verwijzers en patiënten is het dan ook belangrijk om een EMDR therapeut te vinden die goed is opgeleid.
Maar hoe vind je nou zo’n therapeut? De Verenging EMDR Nederland (VEN) is de vereniging die de kwaliteit van de EMDR beoefening in Nederland bewaakt. De VEN is aangesloten bij de Europese EMDR associatie. Als je een EMDR therapeut zoekt is het belangrijk om te kijken dat de therapeut een opleiding heeft gevolgd die door de VEN is goedgekeurd. Dit noemen we een VEN erkende opleiding. Nog beter is het als de EMDR therapeut zich verder heeft laten scholen tot EMDR Europe Practitioner. Bij deze registratie mag je er van uit gaan dat de therapeut EMDR beoefening in al zijn aspecten beheerst en kan toepassen bij verschillende problemen. Je kunt op deze website welke leden een zogeheten VEN erkende training hebben gevolgd.
Annemieke Driessen, voorzitter van de VEN, legt dit uit in een Vlog:
Zijn er ook nadelen?
Na afloop van een EMDR-sessie kunnen de effecten nog even doorwerken en dat is goed. Toch kan dit in sommige gevallen wat ‘bijwerkingen’ geven, bijvoorbeeld dat er nieuwe beelden opkomen of dat er verschillende emoties omhoog komen. Ook wordt zich ‘wat wiebelig’ voelen of vermoeidheid vaker genoemd na een sessie.
Vaak is het dan een geruststelling om te weten dat dit in de regel niet langer dan drie dagen aanhoudt. Daarna is er als het ware een nieuw evenwicht ontstaan. Het is aan te bevelen dat de cliënt een dagboekje bijhoudt en opschrijft wat er naar boven komt. Deze dingen kunnen dan in de volgende zitting besproken worden.
Waarvoor is EMDR nog meer geschikt?
Er is steeds meer bewijs dat emotioneel beladen herinneringen en beelden ook een belangrijke rol spelen bij andere klachten zoals chronische pijn, depressie, eetstoornissen, verslavingen en psychose. Om deze reden wordt EMDR bij deze problemen en stoornissen steeds vaker toegepast, meestal als onderdeel van een breder behandelplan.